در دنیای تجارت، راه‌های زیادی برای گسترش فعالیت‌ها، ورود به بازارهای جدید و کاهش ریسک وجود دارد. یکی از مؤثرترین روش‌ها، استفاده از ساختارهای حقوقی مانند شرکت‌های تابعه و وابسته است. این مدل‌ها مزایای متعددی برای شرکت‌ها به همراه دارند؛ از جمله تفکیک مالی و حقوقی، افزایش انعطاف‌پذیری عملیاتی، بهره‌برداری از مزایای مالیاتی در مناطق مختلف و امکان مدیریت مستقل بخش‌های مختلف کسب‌وکار. اما دقیقا شرکت تابعه چیست، چه تفاوتی با شرکت وابسته دارد و چگونه می‌توان از مزایای هر یک در طراحی ساختار سازمانی بهره برد؟
شرکت تابعه چیست؟
وقتی یک شرکت مادر (که گاهی به آن شرکت هلدینگ نیز گفته می‌شود) مالک بیش از ۵۰ درصد از سهام شرکتی دیگر باشد، به آن شرکت دوم، شرکت تابعه می‌گوییم. به علت درصد بالای مالکیت شرکت مادر، کنترل کامل یا تقریباً کامل بر تصمیمات استراتژیک و عملیاتی شرکت تابعه وجود دارد. این کنترل شامل تعیین هیئت‌مدیره، نظارت بر سیاست‌های کلان و حتی اعمال نفوذ در فعالیت‌های روزمره شرکت می‌شود، در حالی‌که شرکت تابعه از نظر حقوقی یک موجودیت مستقل محسوب می‌شود.
برای مثال گوگل که خود یک شرکت تابعه از شرکت آلفابت است، مثال واضحی از این ساختار است.
شرکت وابسته چیست؟
اما شرکت وابسته چیست و چه تفاوتی با شرکت تابعه دارد؟
شرکت وابسته، شرکتی است که شرکت مادر تنها بین ۲۰ تا ۵۰ درصد از سهام آن را در اختیار دارد. یعنی به اندازه‌ای که بتواند در تصمیم‌گیری‌ها تأثیر بگذارد، اما نه به اندازه‌ای که بتواند آن را کنترل کامل کند.
فرض کنید شما صاحب ۳۰ درصد یک شرکت هستید. شما قطعاً تأثیرگذار هستید و حرفتان وزن دارد، ولی نمی‌توانید دستور مستقیم بدهید. در ساختار شرکت وابسته، این دقیقا همان وضعیتی است که اتفاق می‌افتد. شرکت مادر در این حالت، فقط نقش یک سهام‌دار با نفوذ را دارد، نه یک مدیر مستقیم.
تعریف شرکت تابعه و وابسته به سادهترین شکل
در این قسمت می‌خواهیم تفاوت شرکت وابسته و تابعه را در قالب تعریف‌های کلی‌شان بررسی کنیم:
| ویژگی | شرکت تابعه | شرکت وابسته |
|---|---|---|
| میزان مالکیت | بیش از ۵۰٪ | بین ۲۰٪ تا ۵۰٪ |
| سطح کنترل | کنترل کامل | فقط نفوذ و تأثیر |
| استقلال حقوقی | دارد | دارد |
| ثبت در صورت‌های مالی | تلفیقی (Consolidated) | به عنوان سرمایه‌گذاری (Equity Method) |
تفاوت شرکت فرعی با شعبه چیست؟
یک سؤال رایج دیگر که ذهن خیلی‌ها را مشغول می‌کند این است: تفاوت شرکت فرعی با شعبه چیست؟ باید بگوییم که شرکت فرعی (همان شرکت تابعه) یک شخصیت حقوقی کاملاً جدا دارد. می‌تواند قرارداد ببندد، مالیات بدهد، بدهی بپذیرد و حتی در صورت لزوم ورشکسته شود، بدون آنکه شرکت مادر الزاماً با آن ورشکسته شود.
اما شعبه بخشی از همان شرکت اصلی است. شعبه، شخصیت حقوقی جدا ندارد. اگر شعبه بدهکار شود، شرکت اصلی بدهکار است. اگر شعبه مرتکب تخلفی شود، شرکت مادر مسئول است. بنابراین ساختن یک شرکت تابعه با ثبت قانونی مجزا، راهی است برای کاهش ریسک و افزایش انعطاف‌پذیری.
چرا شرکت‌های بزرگ از ساختار شرکت‌های تابعه استفاده می‌کنند؟
تا اینجا متوجه شدیم شرکت های تابعه چطور تعریف می‌شوند، اما واقعاً چرا این مدل انقدر محبوب است؟ دلایل زیادی وجود دارد:
۱. کاهش ریسک
وقتی شما فعالیت‌های خاصی را در یک شرکت تابعه جداگانه انجام می‌دهید، در واقع ریسک را از شرکت مادر دور می‌کنید. اگر شرکت تابعه بدهکار شود یا حتی به مشکل قانونی بخورد، شرکت مادر فقط به اندازه‌ی سرمایه‌گذاری خودش مسئول است.
۲. بهره‌مندی از مزایای مالیاتی
هر کشور قوانین مالیاتی خودش را دارد. با تأسیس یک شرکت تابعه در کشور یا ایالتی خاص، شرکت مادر می‌تواند از معافیت‌های مالیاتی یا نرخ‌های پایین‌تر بهره ببرد.
۳. توسعه بازار
فرض کنید یک برند نوشیدنی بخواهد وارد بازار میان‌وعده‌ها شود. به‌جای اینکه برند اصلی را درگیر این موضوع کند، یک شرکت تابعه برای آن بخش جدید راه‌اندازی می‌کند.
۴. انعطاف عملیاتی
شرکت‌های تابعه می‌توانند به صورت مستقل تصمیم‌گیری کنند، محصولات خودشان را طراحی کنند، برند مستقل داشته باشند و استراتژی محلی پیاده‌سازی کنند.
چالش‌های اداره شرکت‌های تابعه چیست؟
شرکت‌های تابعه اگرچه مزایای زیادی دارند، اما معایبی هم دارند که به سه موردشان در این بخش اشاره کرده‌ایم:
- حجم زیاد کاغذبازی مالی: تهیه صورت‌های مالی تلفیقی زمان‌بر است.
- اختلافات مدیریتی: گاهی اوقات هیئت‌مدیره شرکت تابعه با مدیریت شرکت مادر اختلاف نظر پیدا می‌کنند.
- پیچیدگی قانونی: رعایت قوانین مختلف در کشورها یا ایالت‌های مختلف یک چالش مداوم است.
نمونه‌های واقعی برای درک بهتر
برای اینکه تصویر روشنی
داشته باشید، بیایید چند مثال معروف را بررسی کنیم:
- کوکاکولا: مالک برندهایی مثل Dasani، Smartwater و Costa Coffee است.
- هیوندای: از ساختار چندلایه استفاده کرده است: Hyundai → Hyundai Mobis → Hyundai KEFICO
همان‌طور که می‌بینید، شرکت‌های بزرگ از شرکت‌های تابعه برای ورود به بازارهای جدید، گسترش سبد محصولات، و مدیریت بهتر ریسک استفاده می‌کنند.
جمع‌بندی
شرکت تابعه برای کنترل، گسترش و مدیریت ریسک در کسب و کار یک راهکار عالی است. به کمک این ساختار، شرکت مادر می‌تواند بدون درگیر شدن مستقیم، فعالیت‌های جدیدی را تجربه کند و ریسک‌های احتمالی را محدود نگه دارد. در عین حال استقلال حقوقی شرکت تابعه فضای مانور و انعطاف عملیاتی را برای هر دو طرف فراهم می‌کند.
اگر بخواهید یک ساختار پیچیده، بین‌المللی و چندلایه برای کسب‌وکار خود طراحی کنید، باید بدانید که استفاده از شرکت‌های تابعه می‌تواند کلید موفقیت شما باشد. اگر در حوزه فناوری فعالیت می‌کنید و به دنبال گسترش هوشمندانه، جذب سرمایه یا کاهش ریسک‌های عملیاتی هستید، داشتن یک مشاور متخصص در طراحی ساختارهای حقوقی و سازمانی ضروری است. هلدینگ چابک با تمرکز بر حمایت از کسب‌وکارهای فناورمحور، تجربه و تخصص لازم را برای همراهی شما در این مسیر در اختیار دارد.
منبع:
