شادی یکی از بنیادی‌ترین و مشترک‌ترین آرزوهای انسان‌ها در سراسر جهان است؛ هدفی که هر فرد در زندگی به دنبال دست‌یابی به آن است. اما آیا تاکنون به این اندیشیده‌اید که شادی دقیقاً چیست و چگونه می‌توان آن را تجربه کرد؟ شادی تنها یک احساس گذرا و لحظه‌ای نیست، بلکه مفهومی پیچیده و چندبعدی است که روانشناسی شادی آن را از زوایای مختلفی بررسی کرده است.
در این مسیر، شناخت انواع شادی، عوامل مؤثر بر آن و روش‌های تقویت این حس ارزشمند می‌تواند به ما کمک کند زندگی‌ای پربارتر و با کیفیت‌تر داشته باشیم. در ادامه به تعاریف علمی و روانشناسی شادی، تفاوت بین شادی‌های سطحی و عمیق، موانع شاد زیستن و راهکارهای کاربردی برای ایجاد شادی پایدار در زندگی روزمره خواهیم پرداخت تا دریابیم چگونه می‌توانیم شادی را به عنوان یک مهارت ارتباطی و آموختنی در وجود خود پرورش دهیم.
شادی یعنی چه؟
در زندگی اگر همه انسان‌ها یک هدف مشترک داشته باشند، آن هم رسیدن به شادی است. اما آیا شما می‌توانید به این سوال پاسخ دهید که: شادی چیست؟ آیا یک حس زودگذر است یا چیزی عمیق‌تر و ماندگارتر؟ پاسخ این سؤال را می‌خواهیم در ادامه بررسی کنیم.
روانشناسی شادی چیست؟
در روانشناسی شادی یک پدیده چندبعدی تلقی می‌شود. سونو‌جا دی‌ینر، یکی از پیشگامان روانشناسی مثبت، شادی را ترکیبی از تجربه احساسات مثبت، نبود یا کاهش احساسات منفی، و رضایت از زندگی تعریف می‌کند. این تعریف از شادی، آن را فراتر از لحظات زودگذر لذت می‌بیند و بیشتر روی کیفیت زندگی تمرکز دارد.
اما از دیدگاهی عمیق‌تر روانشناسان بین شادی هدونیک (احساس لذت، خوشی و آرامش) و شادی اودایمونیک (داشتن معنا، هدف و رشد شخصی) تمایز قائل می‌شوند. جالب است بدانید که تحقیقات جدید نشان داده‌اند شادی پایدار اغلب ریشه در معنا و ارتباط با دیگران دارد، نه صرفا لذت‌طلبی.
شادی هدونیک و اودایمونیک چیست؟
شادی هدونیک همان چیزی است که اغلب افراد وقتی کلمه «شاد بودن» را می‌شنوند، به ذهن‌شان می‌رسد: لذت بردن، خندیدن، احساس خوب داشتن، خوش‌گذرانی، و آرامش روانی. مثلاً وقتی غذای موردعلاقه‌تان را می‌خورید، یا وقتی سفری دل‌چسب می‌روید، در لحظه شاد هستید. این شادی فوری و زودگذر است، اما اغلب بعد از مدتی فروکش می‌کند و شما به حالت روحی اولیه‌تان برمی‌گردید. روانشناسان به این پدیده می‌گویند «عادت‌پذیری لذت‌جویانه» (hedonic adaptation).
اما شادی اودایمونیک مفهومی عمیق‌تر است. این نوع شادی از معنا گرفتن زندگی، دنبال کردن هدف‌های شخصی و رشد درونی ناشی می‌شود. برای مثال وقتی سال‌ها وقت می‌گذارید برای یادگیری یک مهارت، یا وقتی به دیگران کمک می‌کنید و احساس می‌کنید زندگی‌تان تأثیرگذار است، آن حس رضایتی که از درون می‌جوشد، نمونه‌ای از شادی اودایمونیک است.
عوامل شادی چیست؟
پس از تعریف این حس پیچیده، بهتر است بدانید که چهار رکن شادی چیست:
- احساسات مثبت (Positive Emotion)
- روابط مثبت (Relationships)
- معنا در زندگی (Meaning)
- دستاورد و پیشرفت (Accomplishment)
اما در کنار چهار رکن اصلی بالا، عوامل دیگری وجود دارند که روی شادی تاثیرگذار هستند:
- کنترل بر زندگی: حس اینکه بر انتخاب‌ها و مسیر زندگی‌تان کنترل دارید.
- تمرین قدردانی: نوشتن یا فکر کردن به چیزهایی که بابتشان سپاسگزار هستید، اثر مثبتی بر مغز دارد.
- فعالیت بدنی و ذهنی: ورزش، مدیتیشن و درگیر شدن در فعالیت‌هایی که شما را در “جریان” قرار می‌دهن
- درگیر شدن در فعالیت‌ها (Engagement): وقتی که شما با تمرکز کامل و حس جریان (Flow) در انجام کاری قرار می‌گیرید، به‌طوری که زمان را فراموش می‌کنید و از انجام آن لذت می‌برید.
چگونه شادی را در زندگی روزمره تمرین کنیم؟
روانشناسی شادی به ما می‌گوید که شادی پایدار نتیجه‌ی ترکیب حکمت‌های کهن و تمرین‌های روزمره است. در اینجا چند پیشنهاد داریم که با کمی وقت گذاشتن، می‌تواند روزتان را عوض کند:
- هر روز ۳ چیز را یادداشت کنید که بابتش شکرگزار هستید.
- با کسی که دوستش دارید تماس بگیرید یا دیدار حضوری داشته باشید.
- ۳۰ دقیقه از روز را به فعالیتی اختصاص دهید که در آن «غرق» می‌شوید (flow)، مثل نقاشی، دویدن یا نواختن موسیقی.
- شب‌ها چند دقیقه به این فکر کنید که امروز چقدر به ارزش‌هایتان پایبند بوده‌اید.
- صبح‌ها با این سؤال از خواب بیدار شوید: «امروز چه چیزی در کنترل من است؟»
موانع پنهان شادی را بشناسید!
اما اگر شادی این‌قدر ساده است، چرا خیلی‌ها آن را تجربه نمی‌کنند؟ روانشناسی شادی چند مانع مهم را شناسایی کرده است:
| چالش | توضیح | راه‌حل |
|---|---|---|
| عادت‌پذیری (hedonic treadmill) | مغز ما به خوشی‌ها عادت می‌کند. | تمرین «لذت بردن آگاهانه» از لحظات ساده و تکرار شکرگزاری |
| مقایسه‌ی اجتماعی | مقایسه‌ی بی‌وقفه با دیگران، مخصوصاً در فضای مجازی. | معیارهای شخصی‌سازی‌شده تعیین کنید، پیشرفت خودتان را روزانه دنبال کنید و بر روابط مثبت تمرکز کنید |
| پیش‌بینی نادرست از خوشی‌ها | گاهی فکر می‌کنیم چیزی (مثل پول یا موقعیت) ما را شاد می‌کند، اما چنین نیست! | معنا در تجربه بسازید و با مدل ABCDE انتظارات را بازبینی کنید |
چگونه در سختی ها شاد باشیم؟
بسیاری تصور می‌کنند شادی تنها در شرایط ایده‌آل ممکن است، اما روانشناسی شادی به ما می‌آموزد که حتی در دل سختی‌ها هم می‌توان شاد بود. چگونه؟ با تغییر زاویه دید، تمرکز بر چیزهایی که تحت کنترل‌مان هستند، و تمرین مهارت‌هایی مثل تاب‌آوری، ذهن‌آگاهی و پذیرش.
مدیتیشن، نگارش خاطرات روزانه، یا حتی تصور کردن سناریوهای سخت‌تر از موقعیت فعلی (روشی که فیلسوفان رواقی با نام Premeditatio Malorum معرفی کرده‌اند)، می‌تواند در ساخت ذهنی قوی‌تر و در نتیجه شادی پایدارتر مؤثر باشد.
شادی یک مهارت است!
برخلاف تصور رایج، شادی چیزی نیست که به‌طور کامل وابسته به ژنتیک یا شرایط بیرونی باشد. بر اساس یافته‌های روانشناسی شادی، تقریبا ۴۰ درصد از شادی ما از طریق فعالیت‌های آگاهانه قابل تغییر است. یعنی ما می‌توانیم با تغییر عادت‌ها، نگاه و سبک زندگی، شادتر باشیم. به یاد داشته باشید، شادی لزوماً به معنای لبخند دائمی یا فرار از غم نیست. بلکه توانایی دیدن زیبایی‌ها در میان چالش‌ها، معنا بخشیدن به تجربیات، و ساختن زندگی بر پایه‌ی ارزش‌ها است.
در پایان، همان‌طور که سِنکا گفته بود:
«شادی واقعی در این است که از حال لذت ببرید، بدون وابستگی اضطراب‌آور به آینده.»
در پایان اگر در دنیای پرشتاب فناوری به دنبال شریکی هستید که با روش‌های چابک، مسیر شغلی، رشد و تحول کسب‌و‌کارتان را تسهیل کند، هلدینگ چابک آماده است تا در کنار شما باشد!
منبع:
