برای تصمیم‌گیری‌های مالی پیچیده سازمانی، چندین فاکتور باید به‌صورت هم‌زمان در نظر گرفته شوند: نرخ بازده داخلی، ارزش فعلی خالص (NPV)، هزینه سرمایه (WACC)، و ریسک پروژه. در بین این موارد نرخ بازده داخلی به‌عنوان معیاری شهودی و قابل درک، به تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا پروژه‌ها را از منظر سودآوری نسبی با هم مقایسه کنند و بهترین مسیر را انتخاب نمایند.
در این مطلب می‌خواهیم نرخ بازده داخلی را بررسی کنیم، اهمیتش را در فضای واقعی کسب‌وکار بررسی و همچنین به ابزارهای محاسبه آنلاین نرخ بازده داخلی هم نگاهی بیندازیم.
نرخ بازده داخلی به زبان ساده
تصور کنید قرار است در یک پروژه سرمایه‌گذاری کنید. پولی را امروز پرداخت می‌کنید و در سال‌های آینده منتظر بازگشت آن به همراه سود هستید. حالا، نرخ بازده داخلی یا همان IRR، نرخی است که اگر از آن برای تنزیل (یا تخفیف) جریان‌های نقدی آینده استفاده کنیم، دقیقا باعث می‌شود که ارزش فعلی خالص (NPV) پروژه برابر صفر شود.
یعنی اگر نرخ بازده داخلی پروژه‌ای بیشتر از نرخ مطلوب شما باشد، آن پروژه احتمالا سودده است. و اگر کمتر باشد، بهتر است بی‌خیال سرمایه‌گذاری در آن شوید.
چرا نرخ بازده داخلی مهم است؟
مدیران پروژه، سرمایه‌گذاران، و تحلیل‌گران مالی نیاز دارند تا پروژه‌ها را با هم مقایسه کنند. فرض کنید بین ساخت یک کارخانه جدید و گسترش کارخانه فعلی باید انتخاب کنید. نرخ بازده داخلی برای هر پروژه به شما می‌گوید که کدام یک در نهایت برای شما بازده بیشتری خواهد داشت.
حتی در حوزه‌هایی مثل سرمایه‌گذاری‌های جسورانه (VC)، املاک و مستغلات، و امور مالی شخصی، این نرخ راهنمایی دقیق برای تصمیم‌گیری‌های کلان و خرد است. مثلا در بخش املاک، هدف IRR بین ۱۲ تا ۲۰ درصد است؛ در حالی که سرمایه‌گذاری‌های جسورانه گاهی نرخ‌های بسیار بالاتری مثل ۳۰٪ یا حتی بیشتر را دنبال می‌کنند.
آموزش محاسبه نرخ بازده داخلی
روش دستی محاسبه نرخ بازده داخلی کار ساده‌ای نیست؛ چون نیاز به آزمون و خطا دارد. باید آنقدر نرخ تنزیل را تغییر دهید تا ارزش فعلی خالص برابر صفر شود.
فرمول عمومی به این صورت است:
اما بهتر است بدانید که امروزه دیگر کسی دستی محاسبه نمی‌کند! در اکسل کافی است از فرمول =IRR(range) استفاده کنید. اگر جریان‌های نقدی نامنظم باشند، از تابع XIRR استفاده می‌کنید. حتی برای در نظر گرفتن نرخ تأمین مالی و نرخ بازسرمایه‌گذاری، تابع MIRR بهترین انتخاب است و همان چیزی است که تحت عنوان نرخ بازده داخلی تعدیل شده می‌شناسید.
محاسبه نرخ بازده داخلی طرح توجیهی
در طرح‌های توجیهی که برای اخذ وام، جذب سرمایه یا ارائه به هیئت‌مدیره استفاده می‌کنید، نرخ بازده داخلی یکی از مهم‌ترین ستون‌های تحلیل مالی است. برای این کار می‌توانید از ابزارهای محاسبه آنلاین نرخ بازده داخلی هم بهره ببرید.
این ابزارها تنها با وارد کردن مبلغ سرمایه‌گذاری اولیه و جریان‌های نقدی آتی، نرخ IRR را به شما می‌دهند. البته حتما باید در کنار آن از تحلیل NPV نیز استفاده کنید تا تصمیم نهایی شما از هر جهت سنجیده باشد.
مثالی از دو پروژه و دو نتیجه
فرض کنید:
پروژه A: هزینه اولیه ۵۰۰۰ دلار، بازده سالانه برای ۵ سال به ترتیب ۱۷۰۰، ۱۹۰۰، ۱۶۰۰، ۱۵۰۰، ۷۰۰ دلار → نرخ بازده داخلی = ۱۶.۶٪
پروژه B: هزینه اولیه ۲۰۰۰ دلار، بازده سالانه برای ۵ سال به ترتیب ۴۰۰، ۷۰۰، ۵۰۰، ۴۰۰، ۳۰۰ دلار → نرخ بازده داخلی = ۵.۲٪
اگر نرخ معیار (hurdle rate) شما ۱۰٪ باشد، تنها پروژه A ارزش پیگیری دارد.
محدودیت‌های نرخ بازده داخلی و راهکارهای مقابله با آن
| عنوان محدودیت | شرح | راهکار پیشنهادی |
|---|---|---|
| فرض بازسرمایه‌گذاری | IRR فرض می‌کند که جریان‌های نقدی آتی با همان نرخ IRR مجدداً سرمایه‌گذاری می‌شوند، در حالی که این فرض در دنیای واقعی کمتر محقق می‌شود. | استفاده از نرخ بازده داخلی تعدیل شده (MIRR) |
| جریان نقدی غیرمتعارف | در پروژه‌هایی با چندین تغییر علامت در جریان‌های نقدی (مثل تزریق مجدد هزینه)، امکان دارد چندین نرخ IRR یا نتایج نامشخص حاصل شود. | استفاده ترکیبی با NPV یا MIRR |
| ترجیح پروژه‌های کوتاه‌مدت | پروژه‌هایی که بازده زودهنگام دارند IRR بالاتری نشان می‌دهند، حتی اگر در بلندمدت سود کمتری داشته باشند. | مقایسه با معیارهای زمانی دیگر مانند NPV |
چطور از نرخ بازده داخلی استفاده بهتری کنیم؟
۱. همراه با NPV تحلیل کنید. استفاده هم‌زمان از NPV و IRR باعث کاهش اشتباه در تصمیم‌گیری می‌شود.
2. با WACC مقایسه کنید. اگر نرخ بازده داخلی بیشتر از میانگین موزون هزینه سرمایه (WACC) باشد، پروژه اقتصادی است.
3. پروژه‌ها را رتبه‌بندی کنید. در صورت محدودیت بودجه، پروژه‌هایی را با IRR بالاتر اولویت دهید.
جمع‌بندی
نرخ بازده داخلی یکی از شاخص‌های اصلی در تحلیل‌های مالی است.
از ارزیابی طرح‌های توجیهی گرفته تا تحلیل پروژه‌های سرمایه‌گذاری استارتاپی، همه جا می‌توان از این شاخص استفاده کرد. اگر می‌خواهید تصمیم‌های اقتصادی آگاهانه‌تری بگیرید، تنها به عدد IRR بسنده نکنید؛ آن را در کنار NPV، تحلیل ریسک، و نرخ بازده داخلی تعدیل شده بررسی کنید تا تصویری کامل‌تر از بازده پروژه در اختیار داشته باشید.
در صورتی که توی حوزه‌های فناوری مثل فین‌تک، سلامت دیجیتال یا هوش مصنوعی فعالیت دارید، ما در هلدینگ چابک با تمرکز بر حمایت مالی، مشاوره استراتژیک و تحلیل‌های دقیق سرمایه‌گذاری، کنار کسب‌وکارهای آینده‌ساز ایستاده‌ایم. چه در مراحل اولیه باشید و چه در حال توسعه بازار، تیم ما آماده است تا با استفاده از ابزارهایی مانند تحلیل نرخ بازده داخلی و مدل‌های مالی دقیق، مسیر و عوامل رشد کسب‌وکار تان را هموارتر کند.
منبع:
