تکنیک SCAMPER برای تفکر خلاقانه! تکنیک اسکمپر (SCAMPER) یکی از تکنیک‌های شناخته‌شده برای پرورش قدرت تفکر خلاق و حل مسئله است که به شما کمک می‌کند با استفاده از قدرت تخیل و خلاقیت، ایده‌های نو و جدید بیافرینید. این تکنیک، راهکارهایی را برای توسعه و بهبود محصولات، خدمات و فرایندهای موجود یا خلق موارد جدید ارائه می‌دهد.
تکنیک اسکمپر به ما کمک می‌کند تا با نگاه کردن به یک مسئله یا موضوع از زوایای مختلف، ایده‌های خلاقانه‌ای پیدا کنیم که شاید در نگاه اول به ذهن‌مان خطور نمی‌کرد. با استفاده از این روش می‌توانیم محصولات و خدمات فعلی را بهبود دهیم، موارد کاملا جدیدی طراحی کنیم، و حتی مدل کسب‌وکار خود را متحول سازیم.
پس اگر شما هم می‌خواهید قدرت خلاقیت و نوآوری خود و تیم‌تان را افزایش دهید، با ما در ادامه این مطلب همراه باشید تا ببینیم تکنیک اسکمپر دقیقا چیست و چطور می‌توان آن را در عمل به‌کار بست.
تکنیک SCAMPER چیست؟
SCAMPER سر واژه‌ای است که از حروف اول هفت کلمه تشکیل شده است. هرکدام از این کلمات، یک تکنیک برای نگاه کردن از زاویه‌ای متفاوت به یک مسئله یا سوژه است:
- S :Substitute (جایگزین کردن)
- C :Combine (ترکیب کردن)
- A :Adapt (سازگار کردن)
- M :Modify (تغییر دادن)، Magnify (بزرگنمایی کردن)
- P :Put to other uses (استفاده در کاربردهای دیگر)
- E :Eliminate (حذف کردن)
- R :Reverse (معکوس کردن)، Rearrange (تغییر چیدمان)
این تکنیک ابتدا توسط الکس اسبورن، پدر روش طوفان فکری مطرح شد و سپس باب ابرل آن را توسعه داد. حالا تکنیک اسکمپر به یکی از پرکاربردترین روش‌های پرورش خلاقیت در دنیا تبدیل شده است. هلدینگ چابک نیز به عنوان یکی از بزرگترین حامیان کسب‌وکارهای فناور محور در ایران، بر کاربرد تکنیک‌های خلاقیت از جمله تکنیک SCAMPER در فرایند نوآوری تاکید دارد. حالا بیایید با هم قدم به قدم، هفت مرحله این تکنیک جذاب را با مثال‌هایی از دنیای کسب‌وکار بررسی کنیم.
جدول روش خلاقیت اسکمپر
برای استفاده آسان‌تر از تکنیک SCAMPER ، می‌توانید از این جدول که حاوی هفت روش و سوالات هدایتگر است کمک بگیرید:
| حرف | روش | سوالات راهنما |
|---|---|---|
| S | جایگزین کردن | چه چیزی می‌تواند جایگزین شود؟ (افراد، مواد، فرایندها و…) |
| C | ترکیب کردن | کدام ایده‌ها، اهداف، منابع یا فرایندها می‌توانند با هم ترکیب شوند؟ |
| A | سازگار کردن | چه چیزی می‌تواند تغییر کند تا با شرایط جدید یا یک زمینه متفاوت سازگار شود؟ |
| M | تغییر دادن/بزرگنمایی | چطور با تغییر در اجزا یا تاکید روی یک ویژگی، می‌توان ارزش‌آفرینی کرد؟ |
| P | استفاده در موارد دیگر | این محصول، خدمت یا ایده چه کاربردهای دیگری می‌تواند داشته باشد؟ |
| E | حذف کردن | چه چیزهایی را می‌توان کاهش داد، ساده کرد یا به‌کلی حذف کرد؟ |
| R | معکوس/جابجا کردن | اگر ترتیب مراحل یا اجزا را تغییر دهیم یا فرایند را برعکس کنیم چه می‌شود؟ |
با پرسیدن این سوال‌ها در هر یک از مراحل هفتگانه اسکمپر، می‌توانید جرقه‌های خلاقیت را در ذهن خود بیفروزید و به ایده‌های جدید و ارزشمندی دست پیدا کنید. این جدول را همیشه پیش رو داشته باشید تا هر وقت به دنبال راه‌حلی نو برای یک مسئله یا توسعه محصولات و خدمات خود بودید، از آن کمک بگیرید. موارد بیان شده در رشد کسب و کار اهمیت دارد و سبب ایجاد راهکارهای موفقیت آمیز در کارآفرینی می‌شود.
مراحل تکنیک اسکمپر با مثال
فرض کنید شما به عنوان مدیر یک کافی شاپ می‌خواهید با استفاده از تکنیک SCAMPER ، ایده‌هایی برای بهبود تجربه مشتریان و افزایش درآمدتان پیدا کنید. بیایید در هر مرحله ببینیم چه سوالاتی باید بپرسیم.
1. جایگزینی (Substitute)
در این مرحله باید به دنبال چیزهایی باشیم که بتوان آنها را با چیز دیگری جایگزین کرد. مثلا شاید بتوان مواد اولیه فعلی را با محصولات ارگانیک جایگزین کرد، یا به جای فنجان‌های پلاستیکی از لیوان‌های شیشه‌ای یا سرامیکی استفاده کرد. حتی شاید بتوان برخی نوشیدنی‌های کم‌طرفدار را با گزینه‌های جدیدتر عوض کرد. جایگزین کردن منوی کاغذی با منوی دیجیتال روی تبلت یا موبایل نیز می‌تواند ایده خوبی باشد.
2. ترکیب کردن (Combine)
در گام بعد، به دنبال فرصت‌هایی برای ترکیب دو یا چند ایده، محصول یا خدمت هستیم. شاید بتوان در کافی شاپ، نوشیدنی را با برخی وعده‌های غذایی سبک ترکیب کرد. ایده جالب دیگر، ترکیب کافه با یک کتابخانه کوچک یا فروشگاه محصولات فرهنگی است. حتی می‌توان فضای کافه را با برگزاری رویدادهای هنری و فرهنگی مانند نمایشگاه عکس یا شب شعر تلفیق کرد.
3. سازگار کردن (Adapt)
حالا زمان آن است که ببینیم چطور می‌توانیم خود را با نیازها و شرایط در حال تغییر مشتریان سازگار کنیم. مثلا با گسترش خدمات تحویل در محل یا ایجاد امکان سفارش آنلاین، می‌توان محدودیت‌های ناشی از ترافیک و مسیر دور را کم‌اثر کرد. تطبیق منو با نیازهای افراد گیاهخوار، افراد تحت رژیم غذایی، یا مشتریان کم‌بضاعت‌تر نیز می‌تواند کافه را برای طیف وسیع‌تری از افراد جذاب کند. حتی می‌توان بخشی از فضا را به نیازهای گروه‌های خاص مثل فریلنرسرها یا خانواده‌ها اختصاص داد.
4. تغییر دادن یا بزرگنمایی (Modify/Magnify)
در این مرحله، باید به فکر ایجاد تغییراتی در محصول یا خدمت فعلی، یا تاکید و بزرگنمایی روی برخی ویژگی‌های آن باشیم. مثلا شاید بتوان با کمی بزرگ کردن فضا، امکاناتی مثل اتاق کار گروهی یا سالن برگزاری رویداد ایجاد کرد. استفاده از دانه‌های با کیفیت‌تر قهوه، اضافه کردن تجهیزات مدرن‌تر، یا ایجاد سیستم رزرو میز قبلی نیز از دیگر ایده‌هایی است که در این گام می‌توان به آنها فکر کرد.
5. کاربردهای دیگر (Put to Other Uses)
اینجا باید ببینیم که به غیر از کاربری فعلی، محصولات یا خدماتمان چه استفاده‌های دیگری می‌توانند داشته باشند و برای چه کسان دیگری مفید باشند. شاید بتوان از فضای کافه برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی، جلسات کاری، یا جشن‌های خصوصی استفاده کرد. همچنین شاید بتوان دانه‌های قهوه یا محصولات کافه را بسته‌بندی کرد و در فروشگاه یا به صورت آنلاین به فروش رساند.
6. حذف کردن (Eliminate)
خیلی وقت‌ها هم باید دنبال چیزهایی بگردیم که می‌توان آنها را حذف یا کم کرد. مثلا شاید بهتر باشد آیتم‌های کم‌فروش منو، یا میز و صندلی‌های زاید را برداریم تا فضا کمی خلوت‌تر شود. حذف ظروف و نی‌های پلاستیکی، نه تنها به محیط زیست کمک می‌کند بلکه می‌تواند وجهه کافه را نیز بهبود دهد. ممکن است حتی بتوان با حذف گارسون و استفاده از سیستم سفارش آنلاین، هزینه‌ها را کاهش داد.
7. معکوس یا جابجا کردن (Reverse/Rearrange)
و بالاخره در گام آخر، باید روال‌های معمول را زیر سوال ببریم و ببینیم از کجا می‌توانیم کارها را برعکس یا جابجا کنیم. مثلا شاید به جای این که مشتری بعد از صرف سفارش حساب کند بهتر باشد هنگام ثبت سفارش، مبلغ را بپردازد. یا این که برخلاف کافه‌های معمول که همه مشتری‌ها سر یک میز می‌نشینند، میزهای گرد بزرگی طراحی کنیم که افراد غریبه را کنار هم بنشاند و امکان تعامل میان آنها فراهم کند.
چند مثال دیگر از کاربرد تکنیک اسکمپر
شرکت‌های بزرگی چون اپل، گوگل، و آمازون سال‌هاست که از تکنیک SCAMPER برای توسعه محصولات خود استفاده می‌کنند. مثلا اپل با حذف درایو سی‌دی از لپ‌تاپ‌های خود و تاکید روی طراحی زیبا و باریک (Eliminate, Magnify)، صنعت را متحول کرد. در ایران نیز کسب‌وکارهای نوپا با الهام از این تکنیک توانسته‌اند خدمات جدیدی ارائه کنند.
مثلا اسنپ با الگوبرداری از اوبر و سازگار کردن آن با بازار ایران (Adapt)، صنعت تاکسیرانی را دگرگون کرد. یا دیجی‌کالا با ترکیب فروشگاه آنلاین با ارائه محتوای آموزشی و سرگرمی (Combine)، خود را از یک فروشگاه صرف به یک پلتفرم همه‌کاره تبدیل کرده است.
امیدواریم با خواندن این مطلب، ایده‌هایی برای استفاده از تکنیک اسکمپر در کسب‌وکار یا زندگی شخصی خودتان پیدا کرده باشید. لازم به ذکر است که خلاقیت مثل یک عضله است که هرچه بیشتر آن را تمرین کنید، قوی‌تر می‌شود. پس این هفت سوال جادویی را همیشه مدنظر داشته باشید تا در هر موقعیتی بهترین ایده‌ها به ذهن شما خطور کند.
منابع
