نوآوری و خلاقیت به قدری ارزش پیدا کرد تا کارآفرینان را واداشت نهتنها به فکر ایدههای جدید باشند، بلکه برای پرورش و پیادهسازی این ایدهها، ساختارهای مشخص و حرفهای طراحی کنند. دیگر کافی نیست صرفاً خلاق باشید؛ باید بتوانید این خلاقیت را در قالبی منسجم، تیممحور و هدفمند به محصول، خدمت یا راهحل عملی تبدیل کنید. همین نیاز بود که باعث شد مفاهیمی مانند کارخانه نوآوری و مرکز نوآوری وارد فضای مدیریتی و توسعهای کسبوکارها شوند.
کارخانه نوآوری چیست؟
پیش از هر چیز، باید بدانید کارخانه نوآوری چیست. کارخانه نوآوری را میتوان بهعنوان یک نهاد ساختارمند و مستقل از کسبوکار اصلی تعریف کرد که هدفش یا توسعه سریع محصولات و خدمات ملموس (در قالب استودیو) است، یا تحقیق و توسعه بلندمدت بر روی فناوریها و ایدههای رادیکال (در قالب لَب). به نوعی میتوان گفت: کارخانه نوآوری بیشتر دست به تولید میزند، حالا چه محصول نهایی باشد، چه پروتوتایپهای آزمایشی.
مرکز نوآوری چیست؟
مرکز نوآوری اما ساختاری شبکهمحورتر دارد؛ جایی برای گرد هم آمدن استارتاپها، کارآفرینان، دانشگاهها و شرکتهای بزرگ برای تبادل دانش، ایجاد شراکت و اعتبارسنجی ایدهها. خروجی آن مدلهای کسبوکار تستشده یا تیمهای آماده برای مقیاسپذیری است.
مقایسه بین کارخانه نوآوری با مرکز نوآوری
برای مقایسه این دو باید اشاره کنیم که کارخانه نوآوری اغلب هدفی نزدیکتر به بازار دارد. مثلا در یک استودیو، تیمی با تخصصهای متنوع از طراحی، مهندسی و بازاریابی جمع میشوند تا طی ۱ تا ۳ سال یک محصول واقعی و تجاریسازیشده تولید کنند. در حالی که در یک مرکز نوآوری، شاید چندین تیم مختلف بهصورت موازی روی ایدههایی کار کنند که هنوز فاصله زیادی با بازار دارند.
در کارخانههای نوع لَب (مثل Amazon Lab126 یا IBM Research)، تمرکز اصلی روی آیندهپژوهی و تکنولوژیهای نوظهور است. آنها بیشتر با تیمهای تحقیقاتی تخصصی، به بررسی امکاناتی میپردازند که شاید تا سالها بعد وارد بازار نشوند. اما مراکز نوآوری،مخصوصا نوع هاب، بیشتر دنبال خلق ارتباطات و فراهمکردن فضا برای گفتوگو و همکاری بین بازیگران مختلف اکوسیستم نوآوری هستند.
اهداف کارخانه نوآوری و مراکز نوآوری چیست؟
هدف از راهاندازی کارخانه نوآوری، شتابدهی به تولید نوآورانه و یا بررسی فناوریهای بلندمدت است، بسته به اینکه استودیو باشد یا لَب. برای مثال استودیویی مثل IDEO تمرکز خود را روی طراحی و توسعه محصول جدید و کاربرمحور میگذارد، در حالی که لبی مثل HP Labs آیندهی تکنولوژی را کاوش میکند.
اما مراکز نوآوری به دنبال خلق فضای مشارکت، شناسایی استارتاپهای نوپا، حمایت از ایدههای اولیه و ایجاد فرصت برای همافزایی هستند.
کدام برای چه موقعیتی مناسبتر است؟
اگر سازمان شما به دنبال توسعه سریع محصولی جدید است، مثلا یک شرکت سختافزاری که میخواهد دستگاهی نوآورانه تولید کند، یک کارخانه نوآوری به سبک استودیو انتخاب خوبی برای شما است. اگر تمرکز بر تحقیق بلندمدت و فناورانه دارید، مثلا در حوزههایی مثل هوش مصنوعی یا انرژی پاک، لَب بهترین گزینه است.
اما اگر میخواهید با استارتاپها تعامل کنید، از نوآوری باز بهره ببرید، یا ایدههایی که هنوز در مراحل اولیه هستند را ارزیابی و پرورش دهید، آنگاه یک مرکز نوآوری در قالب انکوباتور یا هاب را پیشنهاد میکنیم.
کارخانه های نوآوری تهران و مراکز داخلی + لیست کارخانه های نوآوری
در سالهای گذشته رشد چشمگیر تعداد کارخانههای نوآوری تهران نشاندهندهی عطش اکوسیستم ایران برای ایجاد چنین فضاهایی بوده است. لیست کارخانههای نوآوری مانند کارخانه نوآوری آزادی، کارخانه نوآوری مشهد، و موارد دیگر گویای این روند صعودی هستند. این کارخانهها با حمایت بخش دولتی یا نیمهدولتی راهاندازی میشوند و هدف آنها فراهمکردن محیطی برای استارتاپها، شتابدهندهها و تیمهای نوآور است تا بتوانند از فضا، مشاوره، منابع مالی و ارتباطات صنعتی بهرهمند شوند.
در طرفی دیگر مراکز نوآوری بیشتر در دل دانشگاهها یا شرکتهای بزرگ دیده میشوند. مثلا مرکز نوآوری دانشگاه صنعتی شریف یا مرکز نوآوری دیجیتال ایرانسل، که بیشتر به دنبال توسعه ارتباطات و پشتیبانی غیرمستقیم از اکوسیستم نوآوری هستند.
لیست کارخانه های نوآوری:
- کارخانه نوآوری آزادی – تهران
- کارخانه نوآوری هایوی – پارک فناوری پردیس (تهران)
- کارخانه نوآوری و صنایع خلاق البرز – کرج
- کارخانه نوآوری دانشبنیان استانها (مثلاً فارس، خراسان رضوی، سمنان و…)
چرا این تفاوت اهمیت دارد؟
با شناخت تفاوت کارخانه نوآوری با مرکز نوآوری، میتوانید سرمایهگذاریهای خود را هدفمند کنید، ساختار درستی برای تیمهای نوآوری طراحی کنید، و از تلههای رایجی مانند “تئاتر نوآوری” (Innovation Theater) دوری کنید.
بسیاری از لَبها و استودیوها تنها به دلایل تبلیغاتی ایجاد میشوند و چون هدف روشنی ندارند، بهسرعت شکست میخورند. همانطور که در گزارشهای Capgemini اشاره شده، بین ۸۰ تا ۹۰ درصد از لَبهایی که تنها برای برندینگ راهاندازی شدهاند، در چند سال اول شکست میخورند.
جمعبندی
بنابراین کارخانه نوآوری برای ساخت است، مرکز نوآوری برای رشد و اتصال است.
زمانی به سراغ کارخانه نوآوری بروید که هدف مشخصی برای ساخت، تست یا تجاریسازی یک محصول یا فناوری دارید؛ چه بخواهید یک دستگاه هوشمند تولید کنید، چه یک نرمافزار خلاقانه با قابلیت عرضه در بازار.
پس دفعهی بعدی که کسی از شما پرسید «کارخانه نوآوری چیست»، شما نهتنها تعریفش را میدانید، بلکه میدانید چه موقع باید به سمت آن رفت.
اگر در این بین، در حوزههایی مثل سرویسهای مبتنی بر هوش مصنوعی یا پلتفرمهای تجارت الکترونیک فعالیت دارید، ما میتوانیم بهطور واقعی و عملی در مسیر ساخت و رشد نوآوری همراهتان باشیم. ما هلدینگ چابک هستیم؛ مجموعهای متشکل از متخصصان کسبوکار، تکنولوژی، طراحی و بازاریابی که هدفمان حمایت همهجانبه از کسبوکارهای فناوریمحور در ایران است.
چه در نقطه شروع باشید و چه در مسیر مقیاسپذیری، خدمات مشاوره، توسعه محصول، اتصال به سرمایهگذار و فضای رشد را برایتان فراهم میکنیم.
منبع:
