یکی از موثرترین راه‌ها برای پیشرفت در مسیر شغلی، داشتن یک منتور و ارتباط آسان با منتورهاست. منتورینگ فرآیندی است که طی آن فردی باتجربه منتور (Mentor)، دانش، مهارت و تجربیات خود را در اختیار فرد کم تجربه‌تر (منتی) قرار می‌دهد. اما منتورینگ یعنی چه و چگونه می‌توان ارتباط موثری با منتورها برقرار کرد؟ در ادامه به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
منتورینگ چیست و چرا به آن نیاز داریم؟
همان‌طور که گفتیم، منتورینگ در آموزش و توسعه‌ی فردی، به‌معنای رابطه‌ای است که در آن یک فرد باتجربه (منتور)، از دانش، مهارت و تجربه‌ی خود برای کمک به رشد و پیشرفت فرد دیگر (منتی) استفاده می‌کند. رابطه منتورینگ می‌تواند در زمینه‌های مختلف شغلی، تحصیلی و یا حتی زندگی شخصی شکل بگیرد. نکته‌ی کلیدی در اینجا انتقال دانش و تجربه از فردی که مسیر را قبلا طی کرده به فردی است که در ابتدای راه قرار دارد.
کوچینگ و منتورینگ چیست؟
گاهی منتورینگ را با کوچینگ اشتباه می‌گیرند. اما تفاوت عمده‌ای بین این دو وجود دارد. کوچینگ و منتورینگ هر دو به‌دنبال کمک به رشد و توسعه‌ی فرد هستند، با این‌حال، کوچینگ معمولا بر روی اهداف کوتاه‌مدت و مهارت‌های خاص تمرکز دارد، در حالی که منتورینگ یک رابطه‌ی بلندمدت‌تر و جامع‌تر برای پیشرفت کلی فرد است.
اهمیت داشتن یک منتور
ارتباط آسان با منتورها می‌تواند مزایای بسیاری برای ما به همراه داشته باشد. یک منتور خوب می‌تواند چشم‌انداز جدیدی به ما بدهد، مهارت‌های ما را ارتقا دهد، از تکرار اشتباهات رایج جلوگیری کند و به ما در رسیدن به اهداف شخصی و حرفه‌ای‌مان یاری رساند.
طبق یک پژوهش که در Harvard Business Review منتشر شده است، افرادی که از منتورینگ بهره برده‌اند، پنج برابر بیشتر احتمال دارد ترفیع شغلی دریافت کنند. این نشان‌دهنده تاثیر چشمگیر داشتن یک منتور بر پیشرفت حرفه‌ای افراد است.
مزایای داشتن یک منتور
وقتی کسی هست که قبلاً مسیری که ما در پیش داریم را پیموده باشد، طبیعتاً می‌تواند بینش‌های ارزشمندی در اختیارمان قرار دهد. یک منتور خوب با به اشتراک گذاشتن تجربیات، چه موفقیت‌ها و چه شکست‌ها، به ما کمک می‌کند تا راه را هموارتر بپیماییم.
همچنین با ارائه دیدگاه‌های جدید، مهارت‌های ما را توسعه می‌دهد و چشم‌اندازهای تازه‌ای پیش‌رویمان می‌گشاید. منتور می‌تواند با ارائه بازخوردهای صادقانه و سازنده، نقاط قوت ما را برجسته کرده و زمینه‌های پیشرفت را گوشزد کند. از طرفی منتور، الگو و منبع انگیزشی مناسبی است که در شرایط دشوار می‌تواند حامی ما باشد. با وجود کسی که به ما ایمان دارد و پشتمان را خالی نمی‌کند، با اعتمادبه‌نفس بیشتری به سمت هدف قدم برمی‌داریم.
ویژگی های منتور چیست؟
اما یک منتور خوب و اثرگذار برای ارتباط آسان با منتورها چه ویژگی‌هایی دارد؟ یک منتور در درجه اول باید در حوزه موردنظر تجربه و تخصص کافی داشته باشد. او باید تمایل داشته باشد که دانش و تجربیات خود را به اشتراک بگذارد و مهارت‌های ارتباطی و گوش دادن فعال داشته باشد. یک منتور خوب صادقانه و صریح بازخورد می‌دهد، در دسترس است و به فرآیند منتورینگ متعهد است. همچنین باید بتواند الهام‌بخش باشد، انگیزه ایجاد کند و احترام و اعتماد متقابل را در رابطه منتورینگ ایجاد نماید.
منتور، منتورینگ و منتورشیپ به چه معنی ست؟
- منتور (Mentor): فردی با تجربه و دانش در یک حوزه خاص است که به عنوان راهنما و مشاور، فردی کم‌تجربه‌تر (Mentee) را در مسیر رشد و پیشرفت راهنمایی می‌کند. منتور علاوه بر انتقال دانش، از تجربیات خود برای ارائه بینش‌های کاربردی، انگیزه‌بخشی و حمایت استفاده می‌کند.
- منتورینگ (Mentoring): فرایند راهنمایی و مشاوره‌ای است که در آن منتور با ارائه تجربیات، بازخوردها و راهکارهای عملی، به رشد حرفه‌ای و فردی mentee کمک می‌کند.
- منتورشیپ (Mentorship): به کل ساختار و سیستم منتورینگ اشاره دارد. این مفهوم شامل تمام فرآیندها، اصول و مدل‌هایی است که برای ایجاد و اجرای یک رابطه منتورینگ مؤثر به کار می‌رود. منتورشیپ می‌تواند در محیط‌های حرفه‌ای، آموزشی و شخصی برای رشد و توسعه فردی و گروهی استفاده شود.
انواع منتورینگ
منتورینگ انواع گوناگونی دارد که هرکدام مناسب شرایط و نیازهای متفاوتی هستند. رایج‌ترین شکل، منتورینگ سنتی یک‌به‌یک است که در آن یک منتور باتجربه با یک منتی کم‌تجربه‌تر همکاری می‌کند. در مقابل، در منتورینگ گروهی، یک منتور با گروهی از منتی‌ها کار می‌کند.
در منتورینگ متقابل نیز دو یا چند نفر با تجربه و دانش مکمل، یکدیگر را منتور می‌کنند که این امر باعث رشد منتور و منتی به‌طور همزمان می‌شود. گاهی انواع منتورینگ می‌تواند پروژه‌محور و کوتاه‌مدت باشد و بر تکمیل یک پروژه یا کسب یک مهارت خاص متمرکز شود.
| نوع منتورینگ | توضیحات | مزایا | ملاحظات |
|---|---|---|---|
| منتورینگ سنتی | رابطه یک به یک بین فرد باتجربه‌تر (منتور) و فرد کم‌تجربه‌تر (منتی) | انتقال دانش و تجربه، راهنمایی شخصی‌شده | نیازمند تناسب و تعهد بالا بین طرفین |
| منتورینگ گروهی | یک منتور با گروهی از منتی‌ها کار می‌کند | یادگیری جمعی، صرفه‌جویی در زمان منتور | نیازمند مدیریت گروه، کمتر شخصی‌شده |
| منتورینگ متقابل | دو یا چند نفر با تجربه و دانش مکمل، یکدیگر را منتور می‌کنند | یادگیری دوجانبه، رابطه برابر | نیازمند تعهد و صداقت بالای طرفین |
| منتورینگ پروژه‌محور | منتورینگ کوتاه‌مدت با تمرکز بر تکمیل یک پروژه یا کسب مهارت خاص | هدفمند، نتیجه‌محور، انتقال تجربه عملی | محدود به یک حوزه خاص، کمتر جامع |
| منتورینگ سازمانی | برنامه ساختاریافته درون سازمان برای توسعه کارکنان | انتقال فرهنگ سازمانی، حفظ دانش درون‌سازمانی، افزایش تعامل کارکنان | نیازمند حمایت مدیریت ارشد و فرهنگ‌سازی |
همچنین برخی سازمان‌ها برنامه‌های ساختاریافته انواع منتورینگ را برای توسعه و پرورش استعدادهای درون سازمانی به‌کار می‌گیرند. نهاد‌ها و مراکزی نظیر هلدینگ چابک از طریق منتورینگ به کارآفرینان و کسب و کارهای فناور محور با تمرکز بر هوش مصنوعی و کسب درآمد در مسیر رشدشان یاری می‌رسانند.
شرح وظایف منتور چیست؟
منتور نقش راهنما و مشاور را ایفا می‌کند و مسئولیت‌های مختلفی دارد که به رشد فردی و حرفه‌ای mentee (مراجعه‌کننده) کمک می‌کند. شرح وظایف منتور به طور کلی شامل موارد زیر است:
با دانستن شرح وظایف منتور به ما در ادامه مسیر کمک می‌کند. اما چطور می‌توانیم یک رابطه اثربخش منتورینگ داشته باشیم و به‌خوبی از تجربیات منتورمان استفاده کنیم؟ اولین قدم این است که بدانیم دقیقا به‌دنبال چه نوع راهنمایی و پشتیبانی هستیم. وقتی انتظارات خود را به‌وضوح با منتورمان در میان بگذاریم، رابطه ثمربخش‌تری خواهیم داشت.
پیش از هر جلسه با منتور، بهتر است موضوعات و سوالاتی که می‌خواهیم در میان بگذاریم را از قبل آماده کنیم. در جلسات، فروتنانه و با ذهنی باز به صحبت‌ها و بازخوردهای منتور گوش دهیم و از آنها استقبال کنیم. قدردان وقت و کمکی باشیم که منتور در اختیارمان قرار می‌دهد. در عین‌حال استقلال فکری خود را حفظ کنیم و صرفا تقلید کورکورانه نکنیم. همچنین مهم است که به‌طور مرتب پیشرفت و دستاوردهای خود را با منتور در میان بگذاریم و بازخورد بگیریم. منتورینگ یک خیابان دوطرفه است و هم منتور و هم منتی باید برای ثمربخش بودن رابطه تلاش کنند.
ارتباط آسان با منتورها
برای استفاده بهینه از ظرفیت یک رابطه منتورینگ، باید بتوانیم ارتباط آسان، سازنده و مؤثری با منتور خود برقرار کنیم. ابتدا باید انتظارات و اهداف خود را به‌وضوح با منتور در میان بگذاریم و از او هم بخواهیم که انتظارات خود را شفاف کند تا رابطه بر مبنای درک متقابل شکل بگیرد.
قبل از هر جلسه، بهتر است سؤالات و موضوعاتی که می‌خواهیم به آنها بپردازیم را یادداشت کنیم تا بتوانیم نهایت استفاده را از وقت منتور ببریم. مهم است که به توصیه‌های او گوش داده و آنها را عملی کنیم. در جلسات، مشتاقانه مشارکت کنیم و بازخورد بخواهیم. همچنین خوب است پیشرفت‌های خود را در فواصل منظم با منتور در میان بگذاریم.
- منتظر منتور “کامل” نباشید؛ هر کسی نقاط قوت و محدودیت های خود را دارد.
- زمان و انرژی را در این رابطه سرمایه گذاری کنید.
- آمادگی یادگیری و اعمال تغییرات را داشته باشید.
- مسئولیت رشد و پیشرفت خود را بپذیرید.
- بازخورد منتور را به‌عنوان فرصتی برای بهبود بپذیرید، نه انتقاد.
- به‌صورت منظم با منتور خود ارتباط برقرار کنید و او را در جریان پیشرفت ها قرار دهید.
- قدردان وقت و کمک هایی که دریافت می کنید باشید.
- سعی کنید ارتباطات کاری را هنگام دور کاری مدیریت نمایید.
به یاد داشته باشید که ایجاد یک رابطه منتورینگ موثر زمان می برد. صبور باشید، به فرآیند اعتماد کنید و از سفر لذت ببرید!
نتیجه‌گیری
توسعه فردی و حرفه‌ای یک سفر مادام‌العمر است و داشتن یک منتور می‌تواند نقشه راه ارزشمندی در این مسیر پرفراز و نشیب باشد. به یاد داشته باشیم که موفقیت یک مسیر انفرادی نیست و تقریبا هیچ فرد موفقی بدون کمک و همراهی دیگران به جایگاه کنونی خود نرسیده است.
یک منتور کسب و کار کارآزموده می‌تواند بهترین راهنما برای عبور از پیچ و خم‌های این مسیر و رسیدن به اهدافمان باشد. پس از همین امروز قدم در مسیر یافتن یک منتور بگذاریم و با ارتباط آسان با منتورها، مسیر پیشرفت فردی و حرفه‌ای خود را هموارتر سازیم.
منابع
